Accueil CCFr  >   EADC Petrus Rigalien[Auteur] et Aegidius Parisiensislien[Auteur]Aurora
Ajouter aux favoris Imprimer cette page (nouvelle fenêtre)

Petrus Rigalien[Auteur] et Aegidius Parisiensislien[Auteur]Aurora

Ajouter au panier ExporterFichier PDF de l'instance
Modifié le : 05/09/2023 11:42:37

Présentation globale de la collection

Etablissement de conservation
Bibliothèque d'étude et du patrimoine. Toulouse, Haute-Garonne Voir tous les inventaires
Tous les inventaires
Intitulé de l'instrument de recherche Catalogue général des manuscrits des bibliothèques publiques de France. Départements. Série in-quarto — Tome VII. Toulouse
Cote 1-887
Titre Manuscrits de la bibliothèque d'Etude et du Patrimoine de Toulouse
Conditions d'accès L'accès aux collections patrimoniales est soumis à une autorisation préalable.
Conditions d'utilisation Toute publication de documents inédits doit être notifiée à l'établissement.
Citer sous la forme Bibliothèque d'Etude et du Patrimoine de Toulouse, Ms. X, fol. Y.


Informations sur l'instrument de recherche

Auteur(s) Auguste Molinier
Commanditaire Ministère chargé de la Culture et Ministère chargé de l'Enseignement supérieur
Éditeur Bibliothèque nationale de France
Date de l'édition imprimée 1885
Date de la version électronique 29 février 2008
Création
Créé par conversion rétrospective de l'édition imprimée : [Catalogue général des manuscrits des bibliothèques publiques de France. Série in-quarto]. Catalogue général des manuscrits des bibliothèques publiques des départements. Publié sous les auspices du Ministre de l'Instruction publique — Tome VII. Toulouse. Nîmes. Paris, Imprimerie nationale, 1885. Numérisation et rendu en mode texte réalisés par la société AIS (Paris, France). Encodage effectué selon la DTD EAD-2002 par la société ArchProteus (Vancouver, Canada) le 29 février 2008.
Révision des notices des manuscrits de provenance dominicaine par Emilie Nadal (avril 2021, programme Biblissima "La bibliothèque des Dominicains de Toulouse en ligne") : ms. 3, 18, 19, 20, 27, , 28, 29, 30, 31, 33, 35, 38, 43, 44, 47, 48, 49, 53, 57, 59, 77, 78, 79, 82, 83, 96, 98, 103, 104, 105, 110, 111, 112, 119, 125, 128, 154, 155, 157, 161, 168, 170, 171, 172, 173, 178, 185, 188, 191, 197, 214, 215, 259, 260, 261, 262, 263, 264, 265, 266, 267, 268, 269, 270, 274, 287, 296-297, 309, 313, 314, 332, 333, 335, 336, 337, 339, 342, 345-346, 347-348, 349, 361-362, 365, 378, 379, 385, 388, 392, 410, 418, 450, 460, 462, 467, 477, 478, 479, 480-481, 485, 486, 487, 488, 489, 490, 609, 610, 696, 741, 744, 813, 814, 818, 823, 874, 883. Addition des cotes et des provenances du catalogue Dauzat de 1819 pour tous les manuscrits sur parchemin (Toulouse, BM, ms. 1176, p. 457-487), à partir de la restitution transmise par Thomas Falmagne (mai 2021).
Langue(s) de l'instrument de recherche Catalogue rédigé en français
Notes
Permalien https://ccfr.bnf.fr/portailccfr/ark:/16871/005FRCGMBPF-315556101-01a
Catalogue général des manuscrits
Présentation du contenu
Cote :  Ms. 813 Ancienne cote :  n° 74 (1819, Dauzat) Ancienne cote :  I, 67 (avant 1885) Support :  Parchemin Importance matérielle :  1 feuillet de garde de restauration + 140 feuillets + 1 pochette contenant des fragments imprimés + 1 feuillet de garde de restauration. Écriture :  Littera textualis libraria. La main qui intervient au f. 1r (feuillet inséré après coup) est différente du reste. Changement d'encre (même main) aux f. 20r et 72v. Particularités codicologiques :  Insertion d'un feuillet sur onglet au f. 1, puis 16 cahiers de six bifeuillets (f. 2r-138v), sauf le cahier n° 10 (f. 82-88) de quatre bifeuillets où manque le dernier feuillet (probablement vierge), et le cahier n° 16 de un bifeuillet (f. 139-140). Les réclames, parfois rognées, sont encore visibles dans tous les cahiers, sauf au cahier n° 10 (f. 82-88). Réclames encadrées de rouge aux f. 61v et 81v. Réglure :  Réglure à la mine de plomb, texte écrit sur la ligne du haut (above top line) donc probablement avant les années 1230. Deux colonnes ; 40 à 41 lignes, piqûres marginales. Décoration :  25 grandes initiales à l'or bruni sur fonds bleu dont une initiale zoomorphe (un "i" en forme de dragon) au f. 2r : f. 2r, 15r, 28r, 35r, 39r, 41r, 43r, 45v, 46r, 49v, 52v, 54v, 64r, 67r, 72v, 77v, 81v, 83v, 84v, 89r, 89v, 126v, 129v, 136v. Ces initiales marquent le début de chaque livre biblique commenté. Selon Patricia Stirnemann le décor pourrait indiquer que le livre a été produit à Toulouse dans le premier tiers du 13e siècle (information écrite, avril 2021). Dimensions  340 x 240 (260 x 170) mm Reliure :  Reliure du 16e siècle, cousue sur quatre nerfs, restaurée le 1er juin 1953 (BM de Toulouse, Rapport de restauration, 1953-1954, p. 634). Ais de carton couverts d'une peau noire estampée à froid avec un encadrement de filets et un fleuron central. Possible vestige d'une chaîne en tête du plat supérieur. Présentation du contenu : 

Aurora ou Biblica metrica de Petrus Riga avec les additions d'Aegidius Parisiensis, notamment le Mysterium de agno paschali inséré dans le livre de l'Exode (f. 16r-21r). La rédaction de l'œuvre est datée de 1201 (f. 140r). On trouve également le texte anonyme des Lamentaciones Ieremiae prophetae (f. 126r-129v).

1) Chanoine de l'ordre des Prémontrés, Aurora. Préface, f. 1r : « [P]relibare libet bona carminis huius et ipsum - Laude vel exili magnificare librum...-... Lectio iugis alit virtutes lucida reddit / Intima declinat noxia, vana fugat » (1965, Benichner, I, éd. p. 9-10, V).

2.1) Petrus Riga, Aurora. Préface, f. 2r : rubrique « Petrus Riga vocor cui Christu petra rigat cor » (1965, Beichner, I, éd. p. 11, VI).

2.2) Aegidius Parisiensis, Aurora. Préface, f. 2r : « Dulcius ut saperet modulamine condita metri / Incipit hic Rige bibliotheca Petri - Inicium mundi quales in origine prima / Traxit ab artificis conditione vices / Que fabrice concepta dedit, que semina rerum / Esse creatoris munus opusque Dei...-... His ego munificum venor habere Deum » ; « Invocatio magistri ad Deum - Da tua facta, Deus, ut prosequar ore fideli...-...Lector, et hec vigili primitus aure nota ». (1965, Beichner, I, éd. p. 12-13, VIII [avec des variantes]).

3) Petrus Riga, Aurora. Liber Genesis, f. 2r-14v : « Epilogus brevis ad quem sequitur narratio - Primo facta die duo, celum et terra leguntur...-...Sub sexta fit homo, septima complet opus » ; « Executio propositi et primo de opere prime diei. In principio creavit Deus celum et terram etc - Principio celum terramque creasse refertur...-...Supplicat ille scelus omne remittit eis ». (1965, Beichner, I, éd. p. 21-90 [avec des variantes]; Stegmüller, Repertorium biblicum, n° 6823).

4) Petrus Riga,Aurora. Liber Exodus, f. 15r-28r : « Incipit prologus super Exodum - Ad premissa redi paulumque recollige lector...-...Crimina nostra lavet, nos super astra levet » (1965, Beichner, I, éd. p. 91-144 [avec des variantes]).

5) Aegidius Parisiensis, Mysterium de agno paschali, f. 16r-21r : « Plures fuerunt plage quam decem - Tu legis Egyptum Dominus percussit et eius...-...Sic etiam sese prebeat illa michi » (1965, Beichner, I, p. 99-100).

6) Petrus Riga, Aurora. Liber Leviticus, f. 28r-35r : « Incipit prologus super Leviticus - Vox autem Domini Moysen vocat imperat illi...-...Christi carne sacra non habet ille frui » (1965, Beichner, I, éd. p. 145-178 [avec des variantes]).

7) Petrus Riga, Aurora. Liber Numeri, f. 35r-39r : « Hic incipit liber Numeri - Dinumerat Numeri fortes ex Israel omni...-...Nec promissa Dei regna subire volunt [addition : sitire] / Sic nimis intenti terrenis rebus avari...» (1965, Beichner, I, éd. p. 179-206 [avec des variantes]).

8) Petrus Riga, Aurora. Liber Deuteronomii, f. 39r-41r : « Incipit prologus super Deutoronomium - Hec sunt verba quibus Moyses instruxit Hebreos...-...Credendus cuius ille figura fuit » (1965, Beichner, éd. p. 207-218 [avec des variantes]).

9) Petrus Riga, Aurora. Liber Iosue, f. 41r-43r : « Prologus super librum Iosue - Scripture veteris cum sic distinguat Hebreus...-...Transiit ad patres dignus honore suos » (1965, Beichner, I, éd. p. 219-230 [avec des variantes]).

10) Petrus Riga, Aurora. Liber Iudicum, f. 43r-45v : « Incipit liber Iudicum - Post Iosue de Iudicibus narratio fiat...-... Extinxit Sathanan cum legione sua » (1965, Beichner, I, éd. p. 231-243 [avec des variantes]).

11) Petrus Riga, Aurora. Liber Ruth, f. 45v : « Incipit liber Ruth - Ad Ruth festinat Petri stilus et huius ut actus...-...Efficitur Iesse, fit pater ille David » (1965, Beichner, I, éd. p. 244-246 [avec des variantes]).

12) Petrus Riga, Aurora. Liber primus Regum, f. 45v-49v : « Incipit prologus in libro Regum - Post librum de Iudicibus sacra leccio tractans...-...Et summum perdunt corda superba bonum » (1965, Beichner, I, éd. p. 247-270 [avec des variantes]).

13) Petrus Riga, Aurora. Liber secundus Regum, f. 49v-52v : « Incipit liber Regum secundus. De regno Hisboseth - Post mortem Ionathe patrisque suis David unctus...-...Iustitie placas conciliasque deum » (1965, Beichner, I, éd. p. 271-286 [avec des variantes]).

14) Petrus Riga, Aurora. Liber tertius Regum, f. 52v-54v : « Incipit tercius liber Regum... - Rexque David senuit, frigescere cepit...-...Sustinet in reditum morituri tempora regis, A quo dum vivit esse remotus amat » (1965, Beichner, I, éd. p. 287-298 [avec des variantes]).

15) Petrus Riga, Aurora. Cantica canticorum, f. 54v-64r : rubrique : « De libris compositis a Salomone - Interea Salomon sapiente peritior omni...-...Ultimus, ut placuit, hic recitandus erit » (1965, Beichner, éd. p. 298-299) ; « Incipit prologus in Cancitis Canticorum - Solus Origenes cum doctos vicerit omnes...-...Descendensque patrum veterum de germine natus » (1965, Beichner, II, éd. p. 703-761 [avec des variantes]).

16) Petrus Riga, Aurora. Liber tertius Regum (dernière partie), Liber quartus Regum, f. 64r-66v : « Incipit liber Regum quartus, de regno Roboam et divisione regni Israel - Regnavit Salomon res bis denis quater annis...-... Septem, nos revocat ad sua templa Deus » (1965, Beichner, I, éd. p. 298-315 [avec des variantes]).

17) Petrus Riga, Aurora. Liber Danielis, f. 66v-72v : « Incipit liber Danielis prophete - Postquam subiectos sibi rex Babylonis Hebreos...-... Cessavitque malum cum periere mali » (1965, Beichner, I, éd. p. 339-374 [avec des variantes]).

18) Petrus Riga, Aurora. Liber Iob, f. 72v-77v : « Incipit prologus in libro Iob - Librum Iob Moysi quidam tribuere magistri...-...Quos Domini servus complevit fine decenti » (1965, Beichner, II, éd. p. 669-702 [avec des variantes]).

19) Petrus Riga, Aurora. Liber Tobie, f. 77v-81v : rubrique « Incipit liber Thobie » : « Tobie libro breviter prescribere pergo...-...Anna parens Stelle Maris, Anna propheta fidelis » (1965, Beichner, I, éd. p. 316-338 [avec des variantes]).

20) Petrus Riga, Aurora. Liber Hester, f. 81v-83v : « Incipit liber Hester - Donec ad Ethiopum terras veniatus ad Indis...- ...Istud ab antiquo perpetuando decus » (1965, Beichner, I, éd. p. 386-396 [avec des variantes]).

21) Petrus Riga, Aurora. Liber Iudith, f. 83v-84v : « Incipit Liber Iudith - Eustochio Pauleque favens Ieronimus actus...-...Sic famulantur ei cetera regna soli » (1965, Beichner, I, éd. p. 375-385 [avec des variantes]).

22) Petrus Riga, Aurora. Liber Machabeorum, f. 84v-88v : « Incipit prologus in libro Machabeorum - Ultimus hic veteris toto est in corpore legis...-... De patre facturi Cesar in aure tua » (1965, Beichner, I, éd. p. 399-420 [avec des variantes]), suivi de quelques vers tirés des textes de préface de l'Aurora : « Res vero que sit vel signa rei, studioso / Scrutinio, lector, scire relinquo tibi » (1965, Beichner, I, éd. p. 18), « Utile cum dulci studio miscere sategi / Quando hec inclusi mistica lege metri / Ex se res quod ametur habet, modulatio prestat / Ut magis e facili possit in aure bibi » (1965, Beichner, I, éd. p. 14).

23) Petrus Riga, Aurora. Evangelium, f. 89r-126r : « Post legem veterem respira, Petre, refluget...-...Dat finem, Petrus finit et ipse suum » (1965, Beichner, II, éd. p. 421-535).

24) Anonyme, Lamentaciones Ieremiae prophetae, f. 126r-129v : « Prologus super lamentaciones lamentacionum - Sunt cantica canticorum sunt lamentationes...-... quod recte Dominus Iesus alpha sit ω que vocetur » (1965, Beichner, I, p. XXIV-XXV. Selon G. Dinkova-Brun, « Biblical versifications from late Antiquité to the Middle of the thirteenth century : history or allegory ? », in W. Otten, K. Pollmann (ed.), Poetry and Exegesis in Premodern Latin Christianity, Leiden, Boston, Brill, 2007, p. 330 note 52, ce poème anonyme est ajouté à l'Aurora dans plus de 30 manuscrits).

25) Petrus Riga, Aurora. Actus apostolorum, f. 129v-136v : « Incipit prologus in Actibus apostolorum - Dixi me finisse librum sed rursus in Actibus...-... Ense sacrat Paulum par lux, dux, urbs, cruce Petrum / Hinc finit liber et consummat linea metrum » (1965, Beichner, II, éd. p. 626-668).

26) Petrus Riga, Aurora. Recapitulationes, f. 136v-139v : « Incipit prologus in brevi recapitulationes... - Hec de lege nova veterisque volumina complens... - ... Barnabas et Titus, hi docuere fidem » (1965, Beichner, II, éd. p. 605-625).

27) Petrus Riga, Aurora. Postface, f. 139v-140r : « De numero librorum utriusque testamenti et modo legendi - Clauditeur iste liber in quadraginta libellis...-... Si cupis hoc sapido te faciare cibo » (1965, Beichner, I, p. 18-19, XVI), suivi de vers supplémentaires : « Cum legis hystorie textum, bibitur quasi dulcor...-...Inde timoratus et bene cautus eris ».

28) Aegidius Parisiensis, Aurora. Postface, f. 140r : « His te, Petre, tui merito mediante laboris...-... Et tu, lector, habe partem precis huius, utrique / Si nostrum cupias idque preceris agi / Dicito : "fiat". Ego respondeo sic cupienti : / "Te quoque contingat hac prece posse frui" » (1965, Beichner, I, p. 13-14, IX), suivi d'éléments de datation rubriqués : « Anno ab incarnationis Domini M°CC°I° [1201] / Anno gloriosi regis Francorum Philippi XX°II° / Anno episcopatus venerabilis Odonis Parisiensis V° ».

29) Petrus de Riga, Aegidius Parisiensis, Versus de poenis inferni (extrait), f. 140r : « Distinguendo solent diversi sumere penam / Unde fit ex variis utraque secta modis / Est instrumentum quod punit pena vocari / Nomine sic pene furca latronis habet / Pena potest etiam dolor in paciente vocari / Sive ex illatis anxietudo malis / Hoc utroque modo pena est inferna perhennis / Perpetuusque rogus, perpetueque nives / Sic etiam nunquam pacientum passio cessat / Semper qui patitur hic abilive [sic] dolet » (Migne, Patrologiae cursus completus, t. 212, 1855, col. 44).

30) Petrus de Riga, Aurora. Postface, f. 140r : « Petrus et Egidius me conscripere, sed ille / Actor, corrector ultimus iste fuit / Ille prior Remis, hic Parisiensis alumpnus / Ambo graves annis, hic vir, ille senex / Simplex clericus hic, sacri ordinis ille professor / Iste levita gradu, presbiter ille manens » (1965, Beichner, 1965, I, éd. p. 11, VII).

Molinier en 1885, ajoute au sujet de l'oeuvre : Pierre Riga mourut en 1209 ; la Biblia metrica, alias Aurora, est en grande partie inédite ; voyez Leyser, Historia poëtarum medii œvi, pp. 692-736. Cet auteur a publié une partie du poème et il indique les passages que C. Barthius avait publiés avant lui. Les fragments imprimés par divers auteurs ont été réunis par Migne, Patrol. lat., CCXII, cc. 18-44.

Historique de la conservation :  Informations sur le traitement : Notice de Molinier (1885) révisée par Emilie Nadal (Avril 2021).

Molinier A., Catalogue général des manuscrits des bibliothèques publiques des départements, t.VII. Toulouse, Nîmes, Paris, 1885, p. IX, p. 460-461. https://archive.org/details/cataloguegnr07franuoft/page/460/mode/2up

Garand M., Mabille M., Metman J., in Samaran C., Marichal R. (dir.), Catalogue des manuscrits en écriture latine portant des indications de date, de lieu ou de copiste, t. VI, Bourgogne, Centre, Sud-Est et Sud-Ouest de la France, Paris, CNRS, 1968, p. 534 (manuscrits éliminés ou douteux). https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k48325/f575.item

Morard M., « La bibliothèque évaporée. Livres et manuscrits des dominicains de Toulouse (1215-1840) » in Bériou N., Morard M., Nebbiai D. (éds.), Entre stabilité et itinérance. Livres et culture des ordres mendiants, Bibliologia 37, Turnhout, Brepols, 2014, p. 107 (mention).

Nadal É., « Catalogue de l'exposition Manuscrits médiévaux des dominicains de Toulouse. Mémoire d'une bibliothèque », in Nadal É., Vène M. (dir), La bibliothèque des dominicains de Toulouse, Toulouse, PUM, 2020, p. 150 note 1 (mention).

Bibale ms. 813

FAMA - Aurora

FAMA - Mysterium de agno paschali 

Cote Ms. 813
Ancienne cote n° 74 (1819, Dauzat)
Ancienne cote I, 67 (avant 1885)
Titre Petrus Rigalien[Auteur] et Aegidius Parisiensislien[Auteur]Aurora
Date Entre 1201 (explicit au f. 140r) et 1230 (voir réglure)
Langue Latin
Support Parchemin
Importance matérielle 1 feuillet de garde de restauration + 140 feuillets + 1 pochette contenant des fragments imprimés + 1 feuillet de garde de restauration.
Écriture Littera textualis libraria. La main qui intervient au f. 1r (feuillet inséré après coup) est différente du reste. Changement d'encre (même main) aux f. 20r et 72v.
Particularités codicologiques Insertion d'un feuillet sur onglet au f. 1, puis 16 cahiers de six bifeuillets (f. 2r-138v), sauf le cahier n° 10 (f. 82-88) de quatre bifeuillets où manque le dernier feuillet (probablement vierge), et le cahier n° 16 de un bifeuillet (f. 139-140). Les réclames, parfois rognées, sont encore visibles dans tous les cahiers, sauf au cahier n° 10 (f. 82-88). Réclames encadrées de rouge aux f. 61v et 81v.
Réglure Réglure à la mine de plomb, texte écrit sur la ligne du haut (above top line) donc probablement avant les années 1230. Deux colonnes ; 40 à 41 lignes, piqûres marginales.
Décoration 25 grandes initiales à l'or bruni sur fonds bleu dont une initiale zoomorphe (un "i" en forme de dragon) au f. 2r : f. 2r, 15r, 28r, 35r, 39r, 41r, 43r, 45v, 46r, 49v, 52v, 54v, 64r, 67r, 72v, 77v, 81v, 83v, 84v, 89r, 89v, 126v, 129v, 136v. Ces initiales marquent le début de chaque livre biblique commenté. Selon Patricia Stirnemann le décor pourrait indiquer que le livre a été produit à Toulouse dans le premier tiers du 13e siècle (information écrite, avril 2021).
Dimensions 340 x 240 (260 x 170) mm
Reliure Reliure du 16e siècle, cousue sur quatre nerfs, restaurée le 1er juin 1953 (BM de Toulouse, Rapport de restauration, 1953-1954, p. 634). Ais de carton couverts d'une peau noire estampée à froid avec un encadrement de filets et un fleuron central. Possible vestige d'une chaîne en tête du plat supérieur.
Présentation du contenu

Aurora ou Biblica metrica de Petrus Riga avec les additions d'Aegidius Parisiensis, notamment le Mysterium de agno paschali inséré dans le livre de l'Exode (f. 16r-21r). La rédaction de l'œuvre est datée de 1201 (f. 140r). On trouve également le texte anonyme des Lamentaciones Ieremiae prophetae (f. 126r-129v).

1) Chanoine de l'ordre des Prémontrés, Aurora. Préface, f. 1r : « [P]relibare libet bona carminis huius et ipsum - Laude vel exili magnificare librum...-... Lectio iugis alit virtutes lucida reddit / Intima declinat noxia, vana fugat » (1965, Benichner, I, éd. p. 9-10, V).

2.1) Petrus Riga, Aurora. Préface, f. 2r : rubrique « Petrus Riga vocor cui Christu petra rigat cor » (1965, Beichner, I, éd. p. 11, VI).

2.2) Aegidius Parisiensis, Aurora. Préface, f. 2r : « Dulcius ut saperet modulamine condita metri / Incipit hic Rige bibliotheca Petri - Inicium mundi quales in origine prima / Traxit ab artificis conditione vices / Que fabrice concepta dedit, que semina rerum / Esse creatoris munus opusque Dei...-... His ego munificum venor habere Deum » ; « Invocatio magistri ad Deum - Da tua facta, Deus, ut prosequar ore fideli...-...Lector, et hec vigili primitus aure nota ». (1965, Beichner, I, éd. p. 12-13, VIII [avec des variantes]).

3) Petrus Riga, Aurora. Liber Genesis, f. 2r-14v : « Epilogus brevis ad quem sequitur narratio - Primo facta die duo, celum et terra leguntur...-...Sub sexta fit homo, septima complet opus » ; « Executio propositi et primo de opere prime diei. In principio creavit Deus celum et terram etc - Principio celum terramque creasse refertur...-...Supplicat ille scelus omne remittit eis ». (1965, Beichner, I, éd. p. 21-90 [avec des variantes]; Stegmüller, Repertorium biblicum, n° 6823).

4) Petrus Riga,Aurora. Liber Exodus, f. 15r-28r : « Incipit prologus super Exodum - Ad premissa redi paulumque recollige lector...-...Crimina nostra lavet, nos super astra levet » (1965, Beichner, I, éd. p. 91-144 [avec des variantes]).

5) Aegidius Parisiensis, Mysterium de agno paschali, f. 16r-21r : « Plures fuerunt plage quam decem - Tu legis Egyptum Dominus percussit et eius...-...Sic etiam sese prebeat illa michi » (1965, Beichner, I, p. 99-100).

6) Petrus Riga, Aurora. Liber Leviticus, f. 28r-35r : « Incipit prologus super Leviticus - Vox autem Domini Moysen vocat imperat illi...-...Christi carne sacra non habet ille frui » (1965, Beichner, I, éd. p. 145-178 [avec des variantes]).

7) Petrus Riga, Aurora. Liber Numeri, f. 35r-39r : « Hic incipit liber Numeri - Dinumerat Numeri fortes ex Israel omni...-...Nec promissa Dei regna subire volunt [addition : sitire] / Sic nimis intenti terrenis rebus avari...» (1965, Beichner, I, éd. p. 179-206 [avec des variantes]).

8) Petrus Riga, Aurora. Liber Deuteronomii, f. 39r-41r : « Incipit prologus super Deutoronomium - Hec sunt verba quibus Moyses instruxit Hebreos...-...Credendus cuius ille figura fuit » (1965, Beichner, éd. p. 207-218 [avec des variantes]).

9) Petrus Riga, Aurora. Liber Iosue, f. 41r-43r : « Prologus super librum Iosue - Scripture veteris cum sic distinguat Hebreus...-...Transiit ad patres dignus honore suos » (1965, Beichner, I, éd. p. 219-230 [avec des variantes]).

10) Petrus Riga, Aurora. Liber Iudicum, f. 43r-45v : « Incipit liber Iudicum - Post Iosue de Iudicibus narratio fiat...-... Extinxit Sathanan cum legione sua » (1965, Beichner, I, éd. p. 231-243 [avec des variantes]).

11) Petrus Riga, Aurora. Liber Ruth, f. 45v : « Incipit liber Ruth - Ad Ruth festinat Petri stilus et huius ut actus...-...Efficitur Iesse, fit pater ille David » (1965, Beichner, I, éd. p. 244-246 [avec des variantes]).

12) Petrus Riga, Aurora. Liber primus Regum, f. 45v-49v : « Incipit prologus in libro Regum - Post librum de Iudicibus sacra leccio tractans...-...Et summum perdunt corda superba bonum » (1965, Beichner, I, éd. p. 247-270 [avec des variantes]).

13) Petrus Riga, Aurora. Liber secundus Regum, f. 49v-52v : « Incipit liber Regum secundus. De regno Hisboseth - Post mortem Ionathe patrisque suis David unctus...-...Iustitie placas conciliasque deum » (1965, Beichner, I, éd. p. 271-286 [avec des variantes]).

14) Petrus Riga, Aurora. Liber tertius Regum, f. 52v-54v : « Incipit tercius liber Regum... - Rexque David senuit, frigescere cepit...-...Sustinet in reditum morituri tempora regis, A quo dum vivit esse remotus amat » (1965, Beichner, I, éd. p. 287-298 [avec des variantes]).

15) Petrus Riga, Aurora. Cantica canticorum, f. 54v-64r : rubrique : « De libris compositis a Salomone - Interea Salomon sapiente peritior omni...-...Ultimus, ut placuit, hic recitandus erit » (1965, Beichner, éd. p. 298-299) ; « Incipit prologus in Cancitis Canticorum - Solus Origenes cum doctos vicerit omnes...-...Descendensque patrum veterum de germine natus » (1965, Beichner, II, éd. p. 703-761 [avec des variantes]).

16) Petrus Riga, Aurora. Liber tertius Regum (dernière partie), Liber quartus Regum, f. 64r-66v : « Incipit liber Regum quartus, de regno Roboam et divisione regni Israel - Regnavit Salomon res bis denis quater annis...-... Septem, nos revocat ad sua templa Deus » (1965, Beichner, I, éd. p. 298-315 [avec des variantes]).

17) Petrus Riga, Aurora. Liber Danielis, f. 66v-72v : « Incipit liber Danielis prophete - Postquam subiectos sibi rex Babylonis Hebreos...-... Cessavitque malum cum periere mali » (1965, Beichner, I, éd. p. 339-374 [avec des variantes]).

18) Petrus Riga, Aurora. Liber Iob, f. 72v-77v : « Incipit prologus in libro Iob - Librum Iob Moysi quidam tribuere magistri...-...Quos Domini servus complevit fine decenti » (1965, Beichner, II, éd. p. 669-702 [avec des variantes]).

19) Petrus Riga, Aurora. Liber Tobie, f. 77v-81v : rubrique « Incipit liber Thobie » : « Tobie libro breviter prescribere pergo...-...Anna parens Stelle Maris, Anna propheta fidelis » (1965, Beichner, I, éd. p. 316-338 [avec des variantes]).

20) Petrus Riga, Aurora. Liber Hester, f. 81v-83v : « Incipit liber Hester - Donec ad Ethiopum terras veniatus ad Indis...- ...Istud ab antiquo perpetuando decus » (1965, Beichner, I, éd. p. 386-396 [avec des variantes]).

21) Petrus Riga, Aurora. Liber Iudith, f. 83v-84v : « Incipit Liber Iudith - Eustochio Pauleque favens Ieronimus actus...-...Sic famulantur ei cetera regna soli » (1965, Beichner, I, éd. p. 375-385 [avec des variantes]).

22) Petrus Riga, Aurora. Liber Machabeorum, f. 84v-88v : « Incipit prologus in libro Machabeorum - Ultimus hic veteris toto est in corpore legis...-... De patre facturi Cesar in aure tua » (1965, Beichner, I, éd. p. 399-420 [avec des variantes]), suivi de quelques vers tirés des textes de préface de l'Aurora : « Res vero que sit vel signa rei, studioso / Scrutinio, lector, scire relinquo tibi » (1965, Beichner, I, éd. p. 18), « Utile cum dulci studio miscere sategi / Quando hec inclusi mistica lege metri / Ex se res quod ametur habet, modulatio prestat / Ut magis e facili possit in aure bibi » (1965, Beichner, I, éd. p. 14).

23) Petrus Riga, Aurora. Evangelium, f. 89r-126r : « Post legem veterem respira, Petre, refluget...-...Dat finem, Petrus finit et ipse suum » (1965, Beichner, II, éd. p. 421-535).

24) Anonyme, Lamentaciones Ieremiae prophetae, f. 126r-129v : « Prologus super lamentaciones lamentacionum - Sunt cantica canticorum sunt lamentationes...-... quod recte Dominus Iesus alpha sit ω que vocetur » (1965, Beichner, I, p. XXIV-XXV. Selon G. Dinkova-Brun, « Biblical versifications from late Antiquité to the Middle of the thirteenth century : history or allegory ? », in W. Otten, K. Pollmann (ed.), Poetry and Exegesis in Premodern Latin Christianity, Leiden, Boston, Brill, 2007, p. 330 note 52, ce poème anonyme est ajouté à l'Aurora dans plus de 30 manuscrits).

25) Petrus Riga, Aurora. Actus apostolorum, f. 129v-136v : « Incipit prologus in Actibus apostolorum - Dixi me finisse librum sed rursus in Actibus...-... Ense sacrat Paulum par lux, dux, urbs, cruce Petrum / Hinc finit liber et consummat linea metrum » (1965, Beichner, II, éd. p. 626-668).

26) Petrus Riga, Aurora. Recapitulationes, f. 136v-139v : « Incipit prologus in brevi recapitulationes... - Hec de lege nova veterisque volumina complens... - ... Barnabas et Titus, hi docuere fidem » (1965, Beichner, II, éd. p. 605-625).

27) Petrus Riga, Aurora. Postface, f. 139v-140r : « De numero librorum utriusque testamenti et modo legendi - Clauditeur iste liber in quadraginta libellis...-... Si cupis hoc sapido te faciare cibo » (1965, Beichner, I, p. 18-19, XVI), suivi de vers supplémentaires : « Cum legis hystorie textum, bibitur quasi dulcor...-...Inde timoratus et bene cautus eris ».

28) Aegidius Parisiensis, Aurora. Postface, f. 140r : « His te, Petre, tui merito mediante laboris...-... Et tu, lector, habe partem precis huius, utrique / Si nostrum cupias idque preceris agi / Dicito : "fiat". Ego respondeo sic cupienti : / "Te quoque contingat hac prece posse frui" » (1965, Beichner, I, p. 13-14, IX), suivi d'éléments de datation rubriqués : « Anno ab incarnationis Domini M°CC°I° [1201] / Anno gloriosi regis Francorum Philippi XX°II° / Anno episcopatus venerabilis Odonis Parisiensis V° ».

29) Petrus de Riga, Aegidius Parisiensis, Versus de poenis inferni (extrait), f. 140r : « Distinguendo solent diversi sumere penam / Unde fit ex variis utraque secta modis / Est instrumentum quod punit pena vocari / Nomine sic pene furca latronis habet / Pena potest etiam dolor in paciente vocari / Sive ex illatis anxietudo malis / Hoc utroque modo pena est inferna perhennis / Perpetuusque rogus, perpetueque nives / Sic etiam nunquam pacientum passio cessat / Semper qui patitur hic abilive [sic] dolet » (Migne, Patrologiae cursus completus, t. 212, 1855, col. 44).

30) Petrus de Riga, Aurora. Postface, f. 140r : « Petrus et Egidius me conscripere, sed ille / Actor, corrector ultimus iste fuit / Ille prior Remis, hic Parisiensis alumpnus / Ambo graves annis, hic vir, ille senex / Simplex clericus hic, sacri ordinis ille professor / Iste levita gradu, presbiter ille manens » (1965, Beichner, 1965, I, éd. p. 11, VII).

Molinier en 1885, ajoute au sujet de l'oeuvre : Pierre Riga mourut en 1209 ; la Biblia metrica, alias Aurora, est en grande partie inédite ; voyez Leyser, Historia poëtarum medii œvi, pp. 692-736. Cet auteur a publié une partie du poème et il indique les passages que C. Barthius avait publiés avant lui. Les fragments imprimés par divers auteurs ont été réunis par Migne, Patrol. lat., CCXII, cc. 18-44.

Historique de la conservation

Le manuscrit provient de la bibliothèque du couvent des dominicains de Toulouselien[Ancien possesseur / Propriétaire précédent] comme le prouve l'étiquette de titre Biblica Metrica Fr. Petri de Riga Rhemensis, ordinis Praedicatorum typique des livres de cette bibliothèque au 17e siècle ( image). Le manuscrit ne vient donc pas du couvent des Minimes comme cela est prétendu dans le catalogue dressé par l'abbé Dauzat en 1819.

- Inventaire de la bibliothèque des dominicains de Toulouse par le Père Laqueille en 1683 : S. 33, T. 1 : Petri de Riga, ordinis praedicatorum, Biblia metrica. (Toulouse, BM, ms. 883, f. 135r).

- Inventaire de la bibliothèque municipale de Toulouse par l'abbé Dauzat en 1819 : n° 74. Riga, Petr. de. Biblia metrica. Maj. col. Peau. Prov. : Min(imes) 1 vol. / f. / vél. (Toulouse, BM, ms. 1176, p. 480).

Informations sur le traitement Notice de Molinier (1885) révisée par Emilie Nadal (Avril 2021).
Document(s) de substitutionCe manuscrit a été numérisé intégralement par l’IRHT. Il est consultable dans la Bibliothèque virtuelle des manuscrits médiévaux .Ce document a été numérisé intégralement. Il est consultable dans Gallica.Numérisation(s)
Manuscrit numérisé – BVMM

Numérisation(s)Document numérisé
Bibliographie

Molinier A., Catalogue général des manuscrits des bibliothèques publiques des départements, t.VII. Toulouse, Nîmes, Paris, 1885, p. IX, p. 460-461. https://archive.org/details/cataloguegnr07franuoft/page/460/mode/2up

Garand M., Mabille M., Metman J., in Samaran C., Marichal R. (dir.), Catalogue des manuscrits en écriture latine portant des indications de date, de lieu ou de copiste, t. VI, Bourgogne, Centre, Sud-Est et Sud-Ouest de la France, Paris, CNRS, 1968, p. 534 (manuscrits éliminés ou douteux). https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k48325/f575.item

Morard M., « La bibliothèque évaporée. Livres et manuscrits des dominicains de Toulouse (1215-1840) » in Bériou N., Morard M., Nebbiai D. (éds.), Entre stabilité et itinérance. Livres et culture des ordres mendiants, Bibliologia 37, Turnhout, Brepols, 2014, p. 107 (mention).

Nadal É., « Catalogue de l'exposition Manuscrits médiévaux des dominicains de Toulouse. Mémoire d'une bibliothèque », in Nadal É., Vène M. (dir), La bibliothèque des dominicains de Toulouse, Toulouse, PUM, 2020, p. 150 note 1 (mention).

Bibliographie

Bibale ms. 813

FAMA - Aurora

FAMA - Mysterium de agno paschali 

Retour en haut de page