Accueil CCFr  >   EADC Grammaticorum collectio (recueil de grammaires latines)
Ajouter aux favoris Imprimer cette page (nouvelle fenêtre)

Grammaticorum collectio (recueil de grammaires latines)

Ajouter au panier ExporterFichier PDF de l'instance
Modifié le : 05/03/2024 10:20:03

Présentation globale de la collection

Etablissement de conservation
Bibliothèque patrimoniale Villon. Rouen, Seine-Maritime Voir tous les inventaires
Tous les inventaires
Intitulé de l'instrument de recherche Catalogue général des manuscrits des bibliothèques publiques de France. Départements — Tome I. Rouen. Anciens fonds. Manuscrits du fonds O (Belles-Lettres)
Cote Ms O-1 à Ms O-69
Titre Manuscrits de la bibliothèque municipale de Rouen. 04 - Fonds O (Belles-Lettres)
Langue français
Modalités d'acquisition Manuscrits provenant majoritairement des saisies révolutionnaires.
Conditions d'accès L'accès aux collections patrimoniales est soumis à une autorisation préalable.
Conditions d'utilisation Toute publication de documents inédits doit être notifiée à l'établissement.
Citer sous la forme Bibliothèque municipale de Rouen (Cote du document, f°x)


Informations sur l'instrument de recherche

Auteur(s) Henri Omont
Commanditaire Ministère chargé de la Culture et Ministère chargé de l'Enseignement supérieur
Éditeur Bibliothèque nationale de France
Date de l'édition imprimée 1888
Date de la version électronique 7 mars 2008
Création Créé par conversion rétrospective de l'édition imprimée : Catalogue général des manuscrits des bibliothèques publiques de France. Départements — Tome Premier. Rouen. Par Henri Omont, sous-bibliothécaire au Département des Manuscrits de la Bibliothèque nationale, Paris, Plon-Nourrit, 1886.
Numérisation et rendu en mode texte réalisés par la société AIS (Paris, France). Encodage effectué selon la DTD EAD-2002 par la société ArchProteus (Vancouver, Canada) le 7 mars 2008
Langue(s) de l'instrument de recherche Catalogue rédigé en français
Permalien https://ccfr.bnf.fr/portailccfr/ark:/16871/005FRCGMNOV-765406101-h4z
Catalogue général des manuscrits
Présentation du contenu
N° :  1470 Cote :  Ms O-32 Ancienne cote :  O.13 Support :  Parchemin Importance matérielle :  174 feuillets Genre et caractéristiques physiques :  Texte manuscrit Écriture :  A partir du f. 150v (ligne 16) jusqu'au f. 172 (ligne 12) on a employé dans le manuscrit l'écriture dite lombardique. Décoration :  Au f.4, une initiale bleue, rouge et jaune Dimensions  270 × 182 mm Présentation du contenu : 

L'ouvrage rassemble des traités de grammaire de différents auteurs.

  • f. 2 : Versus anonymi. « Inter multiplices tribulati cordis agones / Mollitie metrica relevasti pectora nostra, / Frater amice, pater quo non sollempnior alter... » (22 vers)
  • f. 4 : Prisciani grammatici lien[Auteur] partitiones versuum XII Aeneidos principalium ». (cf. H. KEIL, Grammatici latini, III, 459-515) Gloses marginales et interlinéaires très-nombreuses.
  • f. 39 : Bedaelien[Auteur] tracatus de arte metrica.  (cf. Jacques-Paul MIGNE, Patrologia Latina, XC, 149-176)Au bas du f. 38v, la glose débute par cette note sur Bède : « Domnus Beda gentis Anglorum indigena fuit. Sunt enim Angli populi Scotiae et interpretantur, secundum Gregorium, quasi angeli a pulchritudine corporum. Fuit enim monasticae religionis, studiosissimus in scripturis, precipue in arte calcularia, de qua scripsit pulcherrimum et utilem librum, quem titulavit de temporibus, sive de ratione temporum. Scripsit enim multa inter que composuit hunc librum de arte metrica ad erudiendos pueros. »
  • f. 54 v : Liber Foce grammaticilien[Auteur]. (cf. H. KEIL, Grammatici latini, V, 410-413, l. 16.) Incomplet. La glose débute : « Iste Focas antiquissimus doctor fuit adeo ut Priscianus multa de eo sumpserit exempla... » Les feuillets 56v-57 ont été laissés en blanc.
  • f. 57v : Liber Focae de genere et declinatione nominis et conjugationibus verbi(cf. H. KEIL, Grammatici latini,V, 410-439). Gloses marginales et interlinéaires très nombreuses.
  • f. 73 : Liber Catonis philosophilien[Auteur]. Ce sont les Distiques attribués à Denys Caton, avec la préface : « Cum animadverterem quamplurimos graviter in via morum errare... » Au fol. 79, à la fin des quatre livres des Distiques, on lit : « Explicit liber quartus. Incipit quintus invectionis in ebrium, vel insensatum, seu in pinquem (sic) atque divitem. Qui cupis esse bonus et vis dinoscere verum / ...Castiget ventrem tunc homo doctus orit (sic ). Finiuntur libri V Catonis philosophi habentes (corr. habentis) versus CCCXLI. » Ce sont les vers « contra ebrietatem » et « contra crapulam » d' Eugène de Tolèdelien[Auteur] (cf.  Jacques-Paul MIGNE, Patrologia latina, 87, 360.) Nombreuses gloses marginales et interlinéaires, sauf pour ce prétendu cinquième livre.
  • f. 80 : « Ordo librorum catholicorum que in ecclesia Romana ponuntur in anni circulo ad legendum. In primis in septuagesima ponunt eptaticum usque in quinto decimo die ante Pascha. In Pascha ponunt Actuum apostolorum... In natale sancti Pauli sermones sancti Augustini leguntur. »
  • f. 80v : « Ars Euticis philosophilien[Auteur] de verbo » (cf. H. KEIL, Grammatici latini V, 447-489) Nombreuses gloses marginales et interlinéaires.
  • f. 98 : Anonymi tractatus de quantitate primarum syllabarum. « Ars nonnulla fuit noci qua syllaba prima / Posset, hæc vobis fatiam brevitate videri / Vt juvenes valeant reperire hæc absque labore...» « Cum in libris Latinorum poetarum viderim quod pauca sint verba quæ primam naturaliter syllabam longam habent, [i]lla, quantum apud eos invenire et memorare potui, congregare pariter intendens diligenter studui, quae simul hic subsequuntur.» « In prima conjugatione : Enucleo, decorio, decurio, delinio, depeculior, larior, fidutior... — ...sed postquam [s] subtraitur ibi non latina consueta remanet, ut infantubu, certissimu, nuntiu, partibu, potest non scribi quoniam nulli dubietatem præstat.» « Hunc pueri parvi nostrum traxate libellum, / Imbuat et mentes discentes jura metrorum, / Octingenti anni viginti et quinque leguntur / Conceptum Domini caeli, telluris, abyssi. Explicit. »
  • f. 107 : De quantitate penultimarum syllabarum in verbis. « Raro enim in latinis dictionibus vocalem penultimam ante alteram vocalem productam invenies... — ...quoniam nusquam repperitur infidus pro perfido. »
  • f . 112v : Priscianus gramaticuslien[Auteur] Summacho de figuris numerorum liber singularis (cf.H. KEIL, Grammatici latini, III, 406-417) 
  • f. 117v : Ejusdem de metris fabularum Terentii et aliorum comicorum ( ibid., 418-429).
  • f. 121v : Ejusdem praeexercitamina de fabula (ibid., 430-440).
  • f. 126 : Bedaelien[Auteur] tractatus « de Deo et nominibus ejus ». (cf. Jacques-Paul MIGNE, Patrologia latina, XXIII, 1305-1308). Ce traité et les trois suivants se retrouvent dans le ms. 1377 (Ms U 108).
  • f. 126v : Paulini Mediolanensislien[Auteur] « benedictiones de filiis Jacob. Sacrosancta atque presaga sanctorum patriarcharum benedictio... »
  • f. 137 : «Haimonis Halberstatensislien[Auteur] commentarius in Genesim. Desiderii mei. Desiderius vocabatur episcopus quidam familiaris... — ... auditis quorumdam criminibus. »
  • f. 161 : Anonymi interpretationes nominum et verborum Sanctae Scripturae. « Desiderii, proprium nomen, mei, scilicet amici, presagio, id est divinatione... — ...culmen conscenderit »
  • f. 170v : « Descriptio(ne) poli haec est. Duo sunt extremi vertices mundi quos appellant polos... — ...decurrit aspiciens. Explicit. Amen. »
  • f. 172 : Premiers vers des douze livres de l'Énéide (Priscienlien[Compilateur]).
  • f. 172v : « De innocentis regis Adherbalis coram senatu querimonia et legatorum perfidi Jugurthae commentata astutia. Igitur ubi legati satis confidunt... senatus statim consulitur. » (Sallustii lien[Auteur] de bello Jugurthino, c. 13-15). Nombreuses notes marginales et interlinéaires.
Historique de la conservation : 
1470
Cote Ms O-32
Ancienne cote O.13
Titre Grammaticorum collectio (recueil de grammaires latines)
Date Xe-XIe siècle
Langue Latin
Support Parchemin
Importance matérielle 174 feuillets
Genre et caractéristiques physiques Texte manuscrit
Écriture A partir du f. 150v (ligne 16) jusqu'au f. 172 (ligne 12) on a employé dans le manuscrit l'écriture dite lombardique.
Décoration Au f.4, une initiale bleue, rouge et jaune
Dimensions 270 × 182 mm
Présentation du contenu

L'ouvrage rassemble des traités de grammaire de différents auteurs.

  • f. 2 : Versus anonymi. « Inter multiplices tribulati cordis agones / Mollitie metrica relevasti pectora nostra, / Frater amice, pater quo non sollempnior alter... » (22 vers)
  • f. 4 : Prisciani grammatici lien[Auteur] partitiones versuum XII Aeneidos principalium ». (cf. H. KEIL, Grammatici latini, III, 459-515) Gloses marginales et interlinéaires très-nombreuses.
  • f. 39 : Bedaelien[Auteur] tracatus de arte metrica.  (cf. Jacques-Paul MIGNE, Patrologia Latina, XC, 149-176)Au bas du f. 38v, la glose débute par cette note sur Bède : « Domnus Beda gentis Anglorum indigena fuit. Sunt enim Angli populi Scotiae et interpretantur, secundum Gregorium, quasi angeli a pulchritudine corporum. Fuit enim monasticae religionis, studiosissimus in scripturis, precipue in arte calcularia, de qua scripsit pulcherrimum et utilem librum, quem titulavit de temporibus, sive de ratione temporum. Scripsit enim multa inter que composuit hunc librum de arte metrica ad erudiendos pueros. »
  • f. 54 v : Liber Foce grammaticilien[Auteur]. (cf. H. KEIL, Grammatici latini, V, 410-413, l. 16.) Incomplet. La glose débute : « Iste Focas antiquissimus doctor fuit adeo ut Priscianus multa de eo sumpserit exempla... » Les feuillets 56v-57 ont été laissés en blanc.
  • f. 57v : Liber Focae de genere et declinatione nominis et conjugationibus verbi(cf. H. KEIL, Grammatici latini,V, 410-439). Gloses marginales et interlinéaires très nombreuses.
  • f. 73 : Liber Catonis philosophilien[Auteur]. Ce sont les Distiques attribués à Denys Caton, avec la préface : « Cum animadverterem quamplurimos graviter in via morum errare... » Au fol. 79, à la fin des quatre livres des Distiques, on lit : « Explicit liber quartus. Incipit quintus invectionis in ebrium, vel insensatum, seu in pinquem (sic) atque divitem. Qui cupis esse bonus et vis dinoscere verum / ...Castiget ventrem tunc homo doctus orit (sic ). Finiuntur libri V Catonis philosophi habentes (corr. habentis) versus CCCXLI. » Ce sont les vers « contra ebrietatem » et « contra crapulam » d' Eugène de Tolèdelien[Auteur] (cf.  Jacques-Paul MIGNE, Patrologia latina, 87, 360.) Nombreuses gloses marginales et interlinéaires, sauf pour ce prétendu cinquième livre.
  • f. 80 : « Ordo librorum catholicorum que in ecclesia Romana ponuntur in anni circulo ad legendum. In primis in septuagesima ponunt eptaticum usque in quinto decimo die ante Pascha. In Pascha ponunt Actuum apostolorum... In natale sancti Pauli sermones sancti Augustini leguntur. »
  • f. 80v : « Ars Euticis philosophilien[Auteur] de verbo » (cf. H. KEIL, Grammatici latini V, 447-489) Nombreuses gloses marginales et interlinéaires.
  • f. 98 : Anonymi tractatus de quantitate primarum syllabarum. « Ars nonnulla fuit noci qua syllaba prima / Posset, hæc vobis fatiam brevitate videri / Vt juvenes valeant reperire hæc absque labore...» « Cum in libris Latinorum poetarum viderim quod pauca sint verba quæ primam naturaliter syllabam longam habent, [i]lla, quantum apud eos invenire et memorare potui, congregare pariter intendens diligenter studui, quae simul hic subsequuntur.» « In prima conjugatione : Enucleo, decorio, decurio, delinio, depeculior, larior, fidutior... — ...sed postquam [s] subtraitur ibi non latina consueta remanet, ut infantubu, certissimu, nuntiu, partibu, potest non scribi quoniam nulli dubietatem præstat.» « Hunc pueri parvi nostrum traxate libellum, / Imbuat et mentes discentes jura metrorum, / Octingenti anni viginti et quinque leguntur / Conceptum Domini caeli, telluris, abyssi. Explicit. »
  • f. 107 : De quantitate penultimarum syllabarum in verbis. « Raro enim in latinis dictionibus vocalem penultimam ante alteram vocalem productam invenies... — ...quoniam nusquam repperitur infidus pro perfido. »
  • f . 112v : Priscianus gramaticuslien[Auteur] Summacho de figuris numerorum liber singularis (cf.H. KEIL, Grammatici latini, III, 406-417) 
  • f. 117v : Ejusdem de metris fabularum Terentii et aliorum comicorum ( ibid., 418-429).
  • f. 121v : Ejusdem praeexercitamina de fabula (ibid., 430-440).
  • f. 126 : Bedaelien[Auteur] tractatus « de Deo et nominibus ejus ». (cf. Jacques-Paul MIGNE, Patrologia latina, XXIII, 1305-1308). Ce traité et les trois suivants se retrouvent dans le ms. 1377 (Ms U 108).
  • f. 126v : Paulini Mediolanensislien[Auteur] « benedictiones de filiis Jacob. Sacrosancta atque presaga sanctorum patriarcharum benedictio... »
  • f. 137 : «Haimonis Halberstatensislien[Auteur] commentarius in Genesim. Desiderii mei. Desiderius vocabatur episcopus quidam familiaris... — ... auditis quorumdam criminibus. »
  • f. 161 : Anonymi interpretationes nominum et verborum Sanctae Scripturae. « Desiderii, proprium nomen, mei, scilicet amici, presagio, id est divinatione... — ...culmen conscenderit »
  • f. 170v : « Descriptio(ne) poli haec est. Duo sunt extremi vertices mundi quos appellant polos... — ...decurrit aspiciens. Explicit. Amen. »
  • f. 172 : Premiers vers des douze livres de l'Énéide (Priscienlien[Compilateur]).
  • f. 172v : « De innocentis regis Adherbalis coram senatu querimonia et legatorum perfidi Jugurthae commentata astutia. Igitur ubi legati satis confidunt... senatus statim consulitur. » (Sallustii lien[Auteur] de bello Jugurthino, c. 13-15). Nombreuses notes marginales et interlinéaires.
Historique de la conservation Mention de provenance :  abbaye de Fécamp.lien[Ancien possesseur / Propriétaire précédent]
Retour en haut de page